De uitslag van de Provinciale Staten verkiezingen zal zowel in Den Haag als in de provincies nog lang nadreunen. Dat Forum voor Democratie direct de grootste partij zou worden in de Eerste Kamer als in verschillende provincies, was ook voor de partij zelf een grote verrassing.
Natuurlijk zijn er veel verschillende verklaringen voor het succes. Maar de belangrijkste lijkt het klimaatstandpunt van Forum. De spotjes waarin werd verkondigd dat het klimaatakkoord iedereen klauwen vol met geld gaat kosten terwijl het helemaal niets oplevert waren voor veel mensen overtuigend.
Dat voor het Klimaatakkoord draagvlak nodig is, daarvan was eigenlijk iedereen allang overtuigd. Niet voor niets is Ed Nijpels aan het werk gezet om verschillende klimaattafels te organiseren. Voor heel bestuurlijk en maatschappelijk Nederland was een plek. Tragisch genoeg heeft dit grote bestuurlijke circus er wellicht eerder toe geleid dat veel Nederlanders op grote afstand stonden van dit hele proces. Hoe vol de tafels ook waren, veel mensen zullen zich niet vertegenwoordigd voelen. Bij veel mensen zal de indruk zijn blijven hangen dat er over hen wordt beslist terwijl ze wel mogen opdraaien voor de rekening.
Welke invloed de verkiezingen gaan krijgen op het Klimaatakkoord is moeilijk te voorspellen. Maar het lijkt er nog steeds op dat het half juli ondertekend wordt. Veel onderdelen van het Klimaatakkoord moeten vervolgens uitgewerkt gaan worden in 30 regio’s waarin provincie, gemeenten en waterschap het bestuurlijke voortouw hebben. In zogenaamde Regionale Energie strategieën (RES) moeten gezamenlijke plannen worden gesmeed voor duurzame elektriciteitsopwekking en duurzame bebouwing. Met grote Forum voor Democratie-fracties in Provinciale Staten is dat niet eenvoudiger geworden en zal de discussie verder verscherpen.
In de regio’s worden de nodige voorbereidingen getroffen voor de uitvoering van de RES. Ook in de regio’s hoeft niemand overtuigd te worden dat ‘draagvlak’ noodzakelijk is. Maar ook in de regio’s loert het gevaar dat een bestuurlijk circus wordt opgetuigd waar mensen zich nauwelijks betrokken bij voelen. De ervaring leert dat het al een flinke klus is om te zorgen voor bestuurlijk draagvlak en het betrekken van maatschappelijke partijen, en individuele burgers hebben geen plek in deze bestuurlijke oploopjes. Dat is vanuit pragmatisch oogpunt begrijpelijk, maar opnieuw dreigt dus het gevaar dat er veel energie wordt gestoken in ‘draagvlak’ met gebrekkig resultaat.
Om dit te voorkomen de volgende aanbevelingen:
- Zorg er voor dat je niet alleen maar in gesprek komt met de ‘usuals’ maar ook met de sceptici;
- Kies heel bewust nieuwe manieren om burgers te betrekken bij besluitvorming, bijvoorbeeld door het gebruik van social media, local hero’s of digitale tools;
- Neem zorgen die je hoort serieus en geef mensen ook ruimte zelf oplossingen te bieden;
- Staar je niet blind op het onderlinge bestuurlijke proces maar leer van succesvolle voorbeelden van een ander. Die zijn er genoeg. Zo zijn er in Nederland woningcorporaties die op slimme manieren zonnepanelen zijn gaan financieren voor hun huurders. Omwonenden van potentiële windparken werden een stuk enthousiaster toen men de mogelijkheid kreeg om financieel mee te profiteren van de opbrengst. En als mensen de mogelijkheid krijgen om bij overlast windmolens uit te zetten, zie je ook dat bezwaren verdwijnen;
- ·Wees eerlijk over de energietransitie maar maak mensen ook niet onnodig bang. Het verminderen van CO2 uitstoot is een zaak van lange adem waarbij we voor sommige acties de tijd hebben tot 2030 en voor veel onderdelen zelfs tot 2050. Niet iedereen hoeft volgend jaar aan de warmtepomp. En er zijn nog zo veel alternatieve manieren om bij te dragen. Gelukkig maar, want het zou ook niet kunnen. Het ontbreekt bijvoorbeeld nog aan voldoende personeel, om maar iets te noemen.
Dit soort aanbevelingen zijn absoluut niet uitputtend of nieuw. Maar de PS-verkiezingsuitslag maken dit soort inzichten wel urgenter. Waar gesproken wordt over draagvlak is het ‘alle hens aan dek’ om er voor te zorgen dat mensen zich daadwerkelijk betrokken voelen. Laat het betrekken van burgers nu net één van de speerpunten van Forum zijn. Een kans voor open doel om er samen uit te komen.
Remco Dolstra